کتاب پنجمین فرمان

معرفی کتاب «پنجمین فرمان» اثر پیتر سنگه (The Fifth Discipline)

کلیدواژه‌ها: پیتر سنگه، پنجمین فرمان، سازمان یادگیرنده، تفکر سیستمی، The Fifth Discipline

نویسنده: پیتر سنگه کیست؟

پیتر سنگه (Peter Senge) استاد برجسته دانشگاه MIT و از پیشگامان حوزه سازمان‌های یادگیرنده و تفکر سیستمی است. شهرت جهانی او بیش از هر چیز به خاطر کتاب «پنجمین فرمان» است که به یکی از مراجع اصلی در حوزه توسعه سازمان و یادگیری سازمانی تبدیل شده است.

درباره کتاب پنجمین فرمان

کتاب The Fifth Discipline در سال ۱۹۹۰ منتشر شد و محتوای آن به آموزش مبانی سازمان یادگیرنده و اصول تفکر سیستمی می‌پردازد.
نسخه دوم این کتاب در سال ۲۰۰۶ منتشر شد و با مثال‌ها، تحقیقات و چارچوب‌های به‌روزتر غنی‌تر گردید.

پیتر سنگه این کتاب را برای افرادی نوشته که می‌خواهند سازمان خود را به یک سازمان یادگیرنده تبدیل کنند. پیام اصلی کتاب این است که هیچ سازمانی نمی‌تواند برای رشد و پیشرفت، تنها به تعداد محدودی از کارکنان تکیه کند؛ بلکه همه اعضای سازمان باید یاد بگیرند چگونه با هم کار کنند و مسائل را از زاویه‌ای جدید ببینند.

پنج حوزه کلیدی در کتاب پنجمین فرمان

پیتر سنگه توضیح می‌دهد که برای ایجاد یک سازمان یادگیرنده باید در پنج حوزه سرمایه‌گذاری کرد:

1. تفکر سیستمی (Systems Thinking) – درک روابط و الگوهای کلان در سیستم‌ها

2. قابلیت‌های شخصی (Personal Mastery) – رشد فردی و توسعه مهارت‌های کلیدی

3. مدل‌های ذهنی (Mental Models) – بازنگری و اصلاح چارچوب‌های فکری

4. چشم‌انداز مشترک (Shared Vision) – ایجاد هدف و آرمان مشترک بین اعضا

5. یادگیری تیمی (Team Learning) – ارتقاء توانایی یادگیری و همکاری در گروه‌ها

ناتوانی‌های یادگیری در سازمان‌ها

یکی از بخش‌های مهم و محبوب کتاب، معرفی Learning Disabilities یا «ناتوانی‌های یادگیری» سازمانی است. برخی از این موارد عبارتند از:

• من یعنی شغلم: تعریف هویت فرد صرفاً بر اساس تخصص یا جایگاه شغلی

• دشمن در بیرون است: سرزنش عوامل خارجی به‌جای پذیرش مسئولیت داخلی

• توهم مسئولیت‌پذیری: پذیرش بی‌مورد مسئولیت برای مسائل پیش‌بینی‌نشده

• تمرکز بر رویدادهای مقطعی: نادیده گرفتن تصویر کلان و روندهای بلندمدت

• قورباغه‌های پخته: عادت به شرایط بد به دلیل تغییرات تدریجی

• یادگیری نادرست از تجربه: برداشت‌های اشتباه از نتایج گذشته

• ایمان افراطی به تیم‌ها: اتکا به تیم‌های مدیریتی بدون آشنایی با اصول کار تیمی

ترجمه‌های فارسی

در ایران، کتاب پنجمین فرمان چندین بار ترجمه شده است. یکی از ترجمه‌های معتبر آن توسط حافظ کمال هدایت و محمد روشن انجام شده و سازمان مدیریت صنعتی آن را منتشر کرده است.

چرا این کتاب مهم است؟

«پنجمین فرمان» یکی از کتاب‌هایی است که نه‌تنها چارچوب مفهومی ایجاد سازمان یادگیرنده را ارائه می‌دهد، بلکه ابزارها و مهارت‌های عملی لازم برای پیاده‌سازی آن را نیز معرفی می‌کند. این کتاب ترکیبی از تفکر سیستمی، توسعه فردی و مدیریت تیمی را ارائه می‌دهد که برای رهبران و مدیران امروز بسیار حیاتی است.